پس از نامه‌ای که آیت‌الله خامنه‌ای برای تایید برجام خطاب به حسن روحانی نوشت، رئیس دولت یازدهم نیز پاسخی برای رهبر جمهوری‌اسلامی نوشت. پاسخی که به نظر می‌رسد تحلیل محتوایی - حتی شتاب‌زده - آن نشان‌دهنده‌ی اختلاف‌هایی است که در نگاه - و به شکل طبیعی، تحلیل - دو مقام عالی‌رتبه جمهوری‌اسلامی به دنیا، روابط بین‌الملل و … دارد.
شاید کمی توضیح درباره نامه روحانی، بتواند منظور را روشن‌تر برساند.
[توضیح پس از انتشار متن]: توجه کنیم که قرار نیست این نامه‌ها، نشان‌دهنده دونوع نگاه کاملا متفاوت و بدون ارتباط با هم باشد. این تفاوت نگاه در واقع در چهارچوب کلیتی به نام جمهوری‌اسلامی - که مورد قبول طرفین است - رخ داده و نه بیشتر. اما همین تفاوت‌های - شاید به ظاهر کوچک - گاهی می‌تواند منجر به تغییرات زیاد در رفتارها شود.
۱. روحانی در همان ابتدای نامه و پس از تعارف‌های معمول، رهبر جمهوری‌اسلامی را وارد بازی و به او یادآوری می‌کند که در جریان مذاکرات بوده: "اصولی که در طول مذاکرات دشوار و افتخارآفرین، مورد تاکید حضرت‌عالی بود". او همچنین این توافق‌نامه و تایید آن را "آغازگر فصلی نوین در حرکت رو به تعالی جمهوری اسلامی ایران" توصیف می‌کند؛ همان متنی که از نظر آیت‌الله خامنه‌ای "دارای نقاط ابهام و ضعف‌های ساختاری" است.
او همچنین دستاوردهای توافق را برای آیت‌الله خامنه‌ای ردیف می‌کند و البته نقبی به گذشته می‌زند. دورانی که سعید جلیلی - نماینده رهبر جمهوری‌اسلامی در شورای عالی امنیت ملی - مسئولیت هدایت مذاکرات را به عهده داشت و فضایی "تنش‌آلود افزایش روزانه تهدید، تحریم و فشار" ایجاد کرده بود که در آن "تصور چنین دستاوردهایی «برای بسیاری» ناممکن بود".
[برای درک میزان ارادت رهبر جمهوری‌اسلامی به شعارهای انتخاباتی سعید جلیلی، این سخن آیت‌الله خامنه‌ای خطاب به جلیلی پس از انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۹۲ را فراموش نکنیم (نقل‌قول از احمد علم‌الهدی، امام جمعه مشهد و عضو مجلس خبرگان): این چهار میلیون رای نشان‌گر وجود یک جوهره در جامعه است]
روحانی در ادامه نامه خود نیز بار دیگر دستاوردهای برجام را برای آیت‌الله خامنه‌ای می‌شمارد و بر تز خود در روابط بین‌الملل - فارغ از درست یا نادرستی آن - یعنی "بازی برد - برد" تاکید دارد.
۲. بخشی از نامه روحانی در واقع پاسخی است به شرط‌هایی که آیت‌الله خامنه‌ای برای اجرای برجام تعیین کرده است. او از جمله تاکید دارد که برای نخستین بار در تاریخ سازمان ملل حقوق ایران نظیر حق "غنی‌سازی و رآکتور آب سنگین" پذیرفته شده.
همان‌طور که بر لغو تحریم‌ها نیز تاکید دارد: "تحریم‌های ظالمانه [...] رفع گردیدند [...] در تاریخ ۲۶ مهرماه ۱۳۹۴ یعنی روز تصویب، رئیس جمهور آمریکا و شورای وزیران اتحادیه اروپا به‌صورت کتبی و رسمی برچیده شدن تمامی تحریم‌های اقتصادی و مالی ظالمانه و غیرقانونی خود را در چارچوب تعهداتشان در برجام اعلام نموده و آن‌را به‌عنوان سند قانونی در روزنامه‌های رسمی خود منتشر کردند".
روحانی تاکید دارد که با اتکا به همین رفع تحریم‌هاست که می‌توان برای رشد "اقتصاد مقاومتی" - مفهومی که در سال‌های اخیر مورد علاقه آیت‌الله خامنه‌ای قرار گرفته - تلاش کرد، مساله‌ای که در نامه رهبر جمهوری‌اسلامی نیز به آن اشاره شد. (در حاشیه، نگاهی به پرونده سایت آیت‌الله خامنه‌ای درباره اقتصاد مقاومتی احتمالا برای خواننده علاقه‌مند مفید باشد)
رئیس دولت یازدهم اما نکته دیگری را هم مورد اشاره قرار می‌دهد و آن "سند چشم‌انداز بیست جمهوری‌اسلامی" است که اتفاقا توسط خود آیت‌الله خامنه‌ای ابلاغ شد.
فراموش نکنیم که یکی از انتقادهای گروه‌های مختلف سیاسی به محمود احمدی‌نژاد - رئیس‌جمهوری مورد علاقه رهبر ایران - بی‌اعتنایی او به سند چشم‌انداز و عقب ماندن حاکمیت از اهداف این سند بود.
۳. روحانی در نامه خود نوشت که دولت او گرچه "با رعایت ملاحظات و الزامات" رهبر جمهوری‌اسلامی، شورای عالی امنیت ملی و مجلس "نسبت به اجرای کامل و با حسن نیت برجام" اقدام خواهد کرد. اقدامی که به عقیده او "موجبات اقتدار روزافزون ایران اسلامی، تامین منافع مردم و رشد و شکوفایی و پیشرفت همه‌جانبه کشور بر مبنای اقتصاد مقاومتی" خواهد شد.
این‌جا احتمالا مهم‌ترین نکته افتراق میان رهبر و رئیس جمهوری اسلامی است. هر چه آیت‌الله خامنه‌ای نگاه بدبینانه‌ای نسبت به برجام، نتایج آن و کشورهای طرف قرارداد دارد - و این نگرانی را بارها به وضح چه در سخن‌رانی‌ها و چه در نامه اخیر عیان ساخته - روحانی نگاهی یک‌سر متفاوت به این قضیه دارد.
او همچنین در نامه خود بر یکی از تصمیم‌های آیت‌الله خامنه‌ای تاکید کرده. رهبر جمهوری‌اسلامی در نامه خود دستور تشکیل هیاتی برای بررسی انجام تعهدت طرف مقابل را داده که ترکیب و وظیفه آن را شورای عالی امنیت ملی تعیین خواهد کرد. (و این بدان معناست که مجلس شورای اسلامی، قادر به دخالت رسمی در آن نخواهد بود). اکنون روحانی نیز از این فرصت برای تثبیت موقعیت فرادستی خود مقابل مجلس نهایت استفاده را برده و تاکید می‌کند که برای بررسی "انجام تعهدات طرف مقابل"، با "هوشیاری کامل رصد و تصمیم مقتضی برای واکنش متناسب در شورای عالی امنیت ملی اتخاذ خواهد شد".
وجود اختلاف در دیدگاه‌های این دو چهره عالی‌رتبه جمهوری‌اسلامی البته مساله جدیدی نیست. آیت‌الله خامنه‌ای تاکنون چندین بار به شکل مستقیم پاسخ برخی سخنان و انتقادهای روحانی را - بدون نام بردن از او - داده است. اما به نظر می‌رسد اختلاف‌نظر فعلی درباره برجام ونحوه عمل دولت درباره آن، می‌تواند تاثیرهایی فراتر از بحث هسته‌ای و دیپلماسی عمومی جمهوری‌اسلامی، حتی بر فضای داخلی سیاست کشور داشته باشد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر